روز سوم دسامبر بهعنوان روز جهانی معلولین(12 آذر) نامگذاری شده است. طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی معلولیتهای مختلف به سه دسته تقسیم میشود که شامل معلولین جسمی– حرکتی، معلولین ذهنی و روانی و معلولین اجتماعی میشود. اولین گروه معلولین، شامل معلولین جسمی و حرکتی است یعنی افرادی که معلولیت آنان در زمینه جسم و فعالیتهای حرکتی آنان است. دومین گروه معلولین روانی هستند که بیشترین این افراد را بیماران روانی حاد و مزمن و کمتوانان ذهنی تشکیل میدهند. سومین گروه نیز معلولین اجتماعی هستند که شامل افرادی مانند سوءمصرفکنندگان مواد، دختران فرار، کودکان کار و خیابان، زنان خیابانی و... است. بهطور کلی طبق این تعریف تمامی آسیبدیدگان اجتماعی معلول اجتماعی محسوب میشوند. بنا بر تعریف سازمان بهداشت جهانی تمامی این افراد معلول به حساب میآیند و نیاز به توجه دستگاههای مسئول و ارائه خدمات از سوی آنان دارند. اما به نظر میرسد نگاه مسئولان و دستگاههای متولی و حتی عامه مردم نیز بیشتر روی معلولین جسمی- حرکتی و به مقدار کمتر معلولین ذهنی و روانی به عنوان معلول است و در این بین کمتوجهی به گروه سوم بهعنوان معلولین اجتماعی صورت میگیرد. هدف از این یادداشت زیر سوال بردن ارائه خدمات و توجه به معلولین جسمی- حرکتی یا معلولین ذهنی و روانی نیست بلکه بالعکس، نگارنده به عنوان مددکار اجتماعی معتقد است که ارائه خدمات به این معلولین نیز در سطح استاندارد و بهاندازه کافی صورت نمیگیرد. هدف این یادداشت این است که چرا به افراد گروه سوم به عنوان معلولین اجتماعی نگاه نمیشود و حتی این افراد به عنوان افراد خرابکار و مجرم تلقی میشوند که نهتنها مستحق کمک و توانبخشی نیستند بلکه شایسته تنبیه و مجازات هستند حال آنکه همانطور که بروز معلولیتهای جسمی -حرکتی و ذهنی و روانی میتواند دلایل متعددی ازجمله جنگ، تصادفات، مادرزادی و ... داشته باشد بروز معلولیتهای اجتماعی نیز میتواند دلایل مختلف فردی، خانوادگی و اجتماعی داشته باشد و لزوما نمیتوان تمام دلایل بروز آن را به فرد و مسئولیت وی نسبت داد. با این دید از انگ و تبعیضی که نسبت به این افراد وجود دارد کاسته شده و چه بسا با کمرنگ شدن انگ و تبعیضها افراد بیشتری از این گروه جهت درمان و توانبخشی اقدام کنند. نکته دیگری که در ارتباط با این معلولین باید بدان توجه کرد اینکه برخلاف معلولیتهای جسمی- حرکتی و روانی که در بیشتر موارد غیرقابل برگشت بوده و گاهی تا آخر عمر نیاز به توان بخشی و مراقبت دارند معلولیت این افراد قابل برگشت بوده و به اصطلاح دیگر قابل درمان است و درصورت ادامه درمان پس از مدتی فرد دیگر معلول اجتماعی محسوب نمیشود. به همین دلیل واردکردن این افراد به چرخه درمان و توان بخشی با دید معلولین اجتماعی هزینههای کمتری را برای دولت و جامعه دربر دارد. امید است مسئولان محترم با اتخاذ این رویکرد به وارد شدن این افراد به چرخه توان بخشی و درمان و بازگشتشان به جامعه کمک کنند.
مرتضی دانائی فر - مددکار اجتماعی
منبع: روزنامه آرمان